Ο ΛΩΡΕΝΣ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ Η ΑΡΑΒΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΟΝ Α ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΜΠΑΓΚΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Ένα σχεδόν αιώνα μετά την έναρξη
του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μια ομάδα ισλαμιστών με το όνομα Ισλαμικό Κράτος εγκαθίδρυσε (με την βοήθεια των ΗΠΑ, Δύσης,
Τουρκίας, Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ) σε
μια περιοχή που εκτείνεται από τη Βόρεια Συρία ως το Ιράκ ένα νέο χαλιφάτο. Τα
όσα συμβαίνουν σήμερα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής συνέβησαν και κατά την διάρκεια του πολέμου εκείνου (του Α’
Παγκοσμίου Πολέμου) που οδήγησε στην κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
και στον έλεγχο της περιοχής από τις δύο εκ των τριών μεγάλων δυνάμεων οι
οποίες αποτελούσαν την Αντάντ: τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία.
Τον Νοέμβριο του 1914 η Οθωμανική
Αυτοκρατορία συντάχθηκε με τις λεγόμενες Κεντρικές Δυνάμεις: την Αυστροουγγαρία
και τη Γερμανία εναντίον της τριπλής συμμαχίας Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας.
Είχαν όλοι τους λόγους τους. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήλπιζε ότι θα ανακτούσε
μέρος των εδαφών που είχε απολέσει τον προηγούμενο αιώνα, η Γερμανία ότι
εμπλέκοντας την Αγγλία θα την αποδυνάμωνε, θα της αφαιρούσε τον έλεγχο της
Βόρειας Θάλασσας και θα έστρεφε εναντίον της τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς
της Ινδίας, η Αγγλία ότι θα διατηρούσε τον έλεγχο του Σουέζ και των πετρελαίων,
η Γαλλία ότι θα αποκτούσε κτήσεις στην περιοχή (όπως και συνέβη, αφού μετά το
τέλος του πολέμου η Συρία και ο Λίβανος πέρασαν στον έλεγχό της) και η Ρωσία
ότι θα είχε υπό την κατοχή της τις περιοχές νοτίως του Καυκάσου, τις ακτές των
Οθωμανών στον Εύξεινο Πόντο και την ευκαιρία να θέσει υπό τον έλεγχό της - αν
όχι να καταλάβει - τη Δεύτερη Ρώμη (δηλαδή, την Κωνσταντινούπολη).
Οι στρατιωτικές επιλογές υπήρξαν
καθοριστικές αλλά εξίσου καθοριστικές ήταν και οι πολιτικές αντίστοιχες. Οταν ο
κάιζερ Βίλχελμ Β' έπεισε τους Οθωμανούς να κηρύξουν ιερό πόλεμο (τζιχάντ)
εναντίον των δυνάμεων της Αντάντ, στόχευε όχι μόνο στο να στρέψει εναντίον της
Βρετανίας τους ινδούς μουσουλμάνους του βρετανικού στρατού αλλά και να
προκαλέσει κύμα λιποταξιών ανάμεσα στους μουσουλμάνους στρατιώτες της Γαλλίας
από τις αποικίες της στην Αφρική, οι οποίοι έφθαναν τις 300.000. Τα
αποτελέσματα υπήρξαν μηδαμινά. Αντίθετα, επέτυχε η πολιτική των Βρετανών να
προκαλέσουν την εξέγερση των Αράβων που τελούσαν υπό οθωμανική κυριαρχία, στους
οποίους υποσχέθηκαν ότι μετά τον πόλεμο θα αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους -
υπόσχεση που φυσικά δεν τήρησαν.
Όλα άρχισαν στην απέραντη αραβική
έρημο, στα χρόνια του Α’ Παγκόσμιου πολέμου. Εκεί κινιόταν ο νεαρός Άγγλος
αραβολάτρης Έντουαρντ Λόρενς, που μάζευε υλικό για να γράψει ένα βιβλίο με
τίτλο «Οι επτά στύλοι της σοφίας». Οι Άραβες βρίσκονταν τότε κάτω από την
κατοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που ήταν σύμμαχος των κεντρικών
αυτοκρατοριών, εναντίον των Αγγλογάλλων και των συμμάχων τους. Ο Λόρενς
κινιόταν με άνεση στ’ αραβικά εδάφη και είχε γίνει φίλος με τον εμίρη της
Μέκκας, Χουσεΐν, και τον έναν από τους γιους του, τον Φεϊζάλ.
Κάποια στιγμή, η Ιντέλιτζενς Σέρβις
πλησίασε τον Λόρενς και του πρότεινε να ξεσηκώσει τους Άραβες εναντίον της
Τουρκίας, ώστε, με τη βοήθεια της αγγλικής αυτοκρατορίας, ν’ αποκτήσουν την
ελευθερία τους. Οι Άγγλοι, διόλου δεν ενδιαφέρονταν για τη χειραφέτηση των
Αράβων. Ελπίζανε, όμως, ότι έτσι θα κατάφερναν ν’ απασχολήσουν κάμποσα
οθωμανικά στρατεύματα και ν’ απαλλαγούν από την τουρκική πίεση. Όμως, ο Λόρενς
δεν ήξερε από εγγλέζικη διπλωματία. Ενθουσιάστηκε κι έπεισε τους φίλους του να
ξεσηκωθούν.
Περνώντας τις αραβικές ερήμους,
πολεμώντας συνεχώς, κατάφερε να συνασπίσει τους διαιρεμένους Άραβες σεΐχηδες σε
ιερό πόλεμο. Εξορμώντας από απάτητα λημέρια, μπόρεσε όχι μόνο ν’ απασχολεί
τεράστιες τουρκικές δυνάμεις αλλά και να ελευθερώνει τα εδάφη, το ένα μετά το
άλλο. Οι φίλοι του, Χουσεΐν και Φεϊζάλ, τον ονόμασαν «Λόρενς της Αραβίας» κι
έτσι έμεινε στην Ιστορία. Οι επιτυχίες του, όμως, άνοιξαν την όρεξη των
Αγγλογάλλων.
Το 1916, την ώρα που ο Τ.Ε.
Λόρενς (γνωστός ως Λόρενς της Αραβίας) συνενώνει τις φατρίες του Φαϊζάλ Ιμπν
Χουσεΐν και του Αουντα Αμπού Ταγί εναντίον των Οθωμανών Τούρκων, στο Παρίσι η
Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία μοιράζουν υπό άκρα μυστικότητα τα εδάφη της
ετοιμοθάνατης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Την ίδια χρονιά, οι
διαπραγματευτές των δύο υπερδυνάμεων της εποχής, Μαρκ Σάικς και Φρανσουά-Ζορζ
Πικό, υπέρμαχοι των συμφερόντων των κρατών τους, χαράζουν αυθαίρετα γραμμή στον
χάρτη που ενώνει το ΒΑ Ιράκ με τη Χάιφα, ήτοι το σημερινό μεγαλύτερο λιμάνι του
Ισραήλ, με τη Βρετανία να απολαμβάνει επιρροή νότια της γραμμής αυτής και τη Γαλλία
να εξουσιάζει τα βόρεια. Το Παρίσι αποκτά έτσι τον έλεγχο της Συρίας, του
Λιβάνου και της περιοχής της Μοσούλης, ενώ το Λονδίνο εξουσιάζει την
Παλαιστίνη, τον νότο της Μεσοποταμίας καθώς και τα εμιράτα της Αραβικής
Χερσονήσου. Η συμφωνία τροποποιείται με ανάλογη μυστικότητα το 1918,
ενισχύοντας τη βρετανική επιρροή στο σημερινό Ιράκ.
Ο αραβικός κόσμος πληροφορείται
για τη συμφωνία το 1917, χάρη στην κομμουνιστική κυβέρνηση της Ρωσίας, η οποία
δεν χάνει την ευκαιρία να αποκαλύψει την προδοτική στάση των Δυτικών στους Άραβες
(όχι επειδή φυσικά νοιαζόταν για αυτούς αλλά ελπίζοντας να τους «πείσει» με
αυτό τον τρόπο να συμμαχήσουν μαζί της). Η χάραξη των συνόρων από τους Σάικς
και Πικό αδιαφορεί παντελώς για τις εθνικές, γλωσσικές και θρησκευτικές τοπικές
συνθήκες, χωρίζοντας με εντελώς αφύσικο τρόπο πολλές αραβικές φατρίες, κυρίως
στη ζώνη Συρίας - Ιράκ, και οδηγώντας τις εθνότητες αυτές σε άμεση αμφισβήτηση
των κεντρικών εξουσιών των νέων κρατών, όπως εξηγεί σε άρθρο του ο Μαροκινός
συγγραφέας Μουράντ Μπασίρ ελ Μπουχαλί.
Το 1917 ήταν γενικά μια σημαντική
χρονιά για τους Άραβες. Πανηγύρισαν την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους για
να βρεθούν, πολύ σύντομα, κάτω από την αγγλική εντολή. Αναβίωση της αραβικής
αυτοκρατορίας αποκλειόταν. Ο Λόρενς προσπάθησε να σώσει τα προσχήματα. Πρόσφερε
στον σεΐχη Χουσεΐν τον θρόνο της Χετζάζης, του κομματιού της σημερινής
Σαουδικής Αραβίας που βλέπει στην Ερυθρά θάλασσα.
Στις 8 Μαρτίου του 1920, ο Λόρενς
πρόσφερε στον φίλο του Φεϊζάλ τον θρόνο της Συρίας και στον Αμπνιαλάχ (αδερφό
του Φεϊζάλ) τον θρόνο του Ιράκ. Όμως, η αγγλογαλλική συμμαχία αλλιώς τα είχε
κανονίσει. Οι Γάλλοι αναγνώρισαν την ανεξαρτησία του Λιβάνου υπό γαλλική
προστασία και πήραν αντάλλαγμα τη Συρία. Φυσικά, λέξη δεν ήθελαν ν’ ακούσουν
για τον Φεϊζάλ. Οι Άγγλοι έστειλαν τον Αμπνιαλάχ σπίτι του κι έκαναν τον Φεϊζάλ
βασιλιά του Ιράκ. Όμως, οι Τούρκοι είχαν πάρει επάνω τους και ήταν έτοιμοι να
χτυπήσουν το Ιράκ.
Ο Λόρενς ζήτησε τη βοήθεια των
συμπατριωτών του. Η αγγλική διπλωματία κινήθηκε πάλι, αλλά αυτή τη φορά σε
μονοπάτια, που είχε προβλέψει: Το 1921 ήταν τραγικό για τους Άραβες φίλους του
Λόρενς. Άραβες Βαχαβίτες μπήκαν στη Χετζάζη, έδιωξαν τον Χουσεΐν από τον θρόνο
κι έκαναν βασιλιά τον αρχηγό τους, Ιμπν Σαούντ (1880 - 1953). Σταθερός έμενε
μόνον ο Φεϊζάλ στον θρόνο του Ιράκ [Ανατράπηκε από τον στρατηγό Κασίμ στα 1958.
Το παναραβικό εθνικιστικό κόμμα Μπάαθ τον ανέτρεψε το 1963. Στα 1968, προέκυψε
αρχηγός του ο Σαντάμ Χουσεΐν].
Στα 1926, οι Βαχαβίτες κατέλαβαν
και τη γειτονική τους Νετζντ, δημιουργώντας το κράτος της Σαουδικής Αραβίας. Ο
Φεϊζάλ πέθανε το 1933, στα 48 του χρόνια. Ο Λόρενς ήταν, τότε, στην Αγγλία,
αξιωματικός του στρατού. Σκοτώθηκε, δυο χρόνια αργότερα (19 Μαΐου του 1935), σ’
ένα ηλίθιο τροχαίο δυστύχημα, καθώς οδηγούσε τη μοτοσικλέτα του. Η αγγλογαλλική
κυριαρχία στη Μέση Ανατολή αμφισβητήθηκε δυναμικά με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου
πολέμου.
Η Συρία ανεξαρτητοποιήθηκε από
τους Γάλλους, το 1944 (από το 1963, την εξουσία εκεί έχει το κόμμα Μπάαθ, με
τον Χαφέζ Άσαντ πρόεδρο της Δημοκρατίας αρχικά {1971- 2000} και τον γιο του,
Μπασάρ, στη συνέχεια). Το βασίλειο της Ιορδανίας προέκυψε το 1946, όπως και η
δημοκρατία του Λιβάνου. Το βασίλειο της Υεμένης, το 1947. Στην Παλαιστίνη
δημιουργήθηκε, στα 1948, το κράτος του Ισραήλ, στα σπλάχνα του οποίου, από το
1988, προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της και η Παλαιστίνη ως ανεξάρτητο κράτος.
Στα 1961, προέκυψε το σουλτανάτο του Κουβέιτ. Στο πρώην αγγλικό προτεκτοράτο
του Άντεν, δημιουργήθηκε, το 1967, η δημοκρατία της Νότιας Υεμένης. Το 1971,
επτά εμίρηδες της Ακτής των πειρατών συνέπηξαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ανεξάρτητα είναι το σεϊχάτο του Κατάρ, το σουλτανάτο του Ομάν κ.λπ. Η
σαλαμοποίηση των Αράβων και το άφθονο πετρέλαιο στο υπέδαφος της Αραβίας
βασανίζουν ακόμη την οικουμένη.
Στην σημερινή εποχή το
αυτοαποκαλούμενο «ισλαμικό χαλιφάτο», υπό την ηγεσία του Αμπού Μπακρ Μπαγκάντι
(ενός ακόμη δυτικού πράκτορα όπως συνέβη και στον Α’ παγκόσμιο Πόλεμο με τον
Λώρενς όπως έχει φανεί από τις πρόσφατες φωτογραφίες του με τον αμερικανό
γερουσιαστή Μακ Κέιν) ισχυρίζεται ότι αποτελεί την φυσική συνέχεια όλων των
διεκδικήσεων των προηγούμενων ισλαμικών γενεών και την φυσική ενσάρκωση τους,
αφού θεωρεί τις πολιτικές ελίτ των κρατών του αραβικού και ισλαμικού κόσμου
διεφθαρμένες, στερούμενες νομιμοποίησης και αρπακτικές.
Και όπως στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο
την επαναχάραξη του χάρτη της Μέσης Ανατολής, όμως, θα προωθήσουν, όπως επιθυμούν
για άλλη μία φορά –εκτός από τους κατευθυνόμενους από τους δυτικούς εξτρεμιστές
ακολούθους του ηγέτη του «Ισλαμικού Κράτους» Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκνταντί– και
άλλοι παίκτες στη σκακιέρα της περιοχής, ο κάθε ένας για τους δικούς του
λόγους, όπως το Ισραήλ, οι νεοσυντηρητικοί Αμερικανοί, η Ρωσία, η Κίνα, η
Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, η Τουρκία, αλλά και το Ιράν.
Και τότε νέες διαχωριστικές
γραμμές, de facto σύνορα θα αρχίζουν να διαμορφώνονται, μεταξύ των αραβικών, των
κουρδικών, καθώς και μεταξύ των περιοχών των Αλαουιτών, τόσο του Ιράκ, όσο και
της Συρίας, οδηγώντας για άλλη μία φορά την περιοχή σε πολιτικό και στρατιωτικό
όλεθρο και τους λαούς της σε ένα αέναο πολιτικό, οικονομικό, ενεργειακό και
πολιτισμικό τέλμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου