Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΜΠΛΟΚ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΥΤΗ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΕ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΜΠΛΟΚ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΥΤΗ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΕ

Γράφει ο ΑΛΩΠΗΞ

Είναι γνωστό ότι κατά την μεταπολεμική περίοδο η Σοβιετική Ένωση επανοικοδόμησε αρχικά και επέκτεινε έπειτα την οικονομία της, διατηρώντας όμως τον αυστηρά συγκεντρωτικό κρατικό έλεγχο στην οικονομία. 

Η Σοβιετική Ένωση βοήθησε την μεταπολεμική ανοικοδόμηση στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετατρέποντάς τες όμως σε σοβιετικά δορυφορικά της και απόλυτα αυταρχικά δικτατορικά κράτη, ενώ ταυτόχρονα ίδρυσε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας το 1955 και αργότερα την Comecon.

Παράλληλα παρείχε ενίσχυση στην Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και είδε την επιρροή της να αυξάνεται παγκοσμίως. Εν τω μεταξύ, η αυξανόμενη ένταση του Ψυχρού Πολέμου μετέτρεψε τους συμμάχους της εν καιρώ πολέμου, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε εχθρούς. 

Όλα αυτά τα γεγονότα οδήγησαν τελικά στην έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος κράτησε σχεδόν τέσσερις δεκαετίες και ήταν μία περίοδος μεγάλης έντασης μεταξύ των δύο τότε υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ.

Σε αντίθεση με το επαναστατικό πνεύμα που συνόδευσε την γέννηση της Σοβιετικής Ένωσης, η επικρατούσα πολιτική κατάσταση της ΕΣΣΔ κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 90 (αμέσως μετά τον θάνατο του Μπρεζνιέφ), οδήγησε σε περίοδο μεγάλων αλλαγών. 

Η γεωργική ανάπτυξη της χώρας συνεχίστηκε, αλλά αυτή δεν μπορούσε να συμβαδίσει με την αυξανόμενη κατανάλωση και η ΕΣΣΔ έπρεπε να εισαγάγει τρόφιμα όπως το σιτάρι, λόγω της χαμηλής επένδυσης της χώρας στα καταναλωτικά αγαθά.

Η ΕΣΣΔ ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος ικανή μόνο να εξαγάγει τις πρώτες ύλες, ειδικότερα πετρέλαιο, το οποίο την κατέστησε τρωτή στις σφαιρικές μετατοπίσεις τιμών. Επιπλέον, η ανθρώπινη ευημερία στη Σοβιετική Ένωση έμεινε πίσω από το δυτικό επίπεδο, μετά από αρχικά σημάδια σύγκλισης στις δεκαετίες του '50 και του ’60.

Δύο εξελίξεις κυριάρχησαν τη δεκαετία που ακολούθησε: το όλο και περισσότερο προφανές θρυμμάτισμα των οικονομικών/πολιτικών δομών της Σοβιετικής Ένωσης, και οι προσπάθειες να γίνουν μεταρρυθμίσεις, ώστε να αντιστραφεί αυτή η διαδικασία. 

Μετά από την γρήγορη διαδοχή του Γιούρι Αντρόπωφ και του Κονσταντίν Τσερνιένκο, το 1985 αναλαμβάνει την ηγεσία ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ εξαγγέλλοντας σημαντικές αλλαγές στην οικονομία και την ηγεσία (Περεστρόικα, Γκλάσνοστ). 

Η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική στήριξη στα δικτατορικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης από την ΕΣΣΔ έπαυσε και χωρίς αυτή αυτά δεν μπορούσαν πια να επιβιώσουν, μιας και δεν στηριζόταν στην αγάπη των λαών τους, αλλά στην ωμή βία και την καταπίεση.

Ως αποτέλεσμα όλων αυτών των γεγονότων, οι λαοί των χωρών αυτών επαναστάτησαν, έριξαν τις δικτατορικές κομμουνιστικές ηγεσίες και εγκατέλειψαν τον κομμουνισμό.

Η πολιτική Γκλάσνοστ απελευθέρωσε την δημόσια πρόσβαση στις πληροφορίες μετά από πολλές δεκαετίες λογοκρισίας. Με την Σοβιετική Ένωση σε κακή οικονομική κατάσταση και τα δορυφορικά κράτη της στην Ανατολική Ευρώπη να εγκαταλείπουν τον κομμουνισμό, ο Γκορμπατσώφ θέλησε να τελειώσει τον Ψυχρό Πόλεμο. 

Το 1988, η Σοβιετική Ένωση εγκατέλειψε τον εννεαετή πόλεμό της με το Αφγανιστάν και άρχισε να αποσύρει τις δυνάμεις από τη χώρα (μία σύρραξη που στοίχισε πολλά δις στην ΕΣΣΔ). 

Προς το τέλος της δεκαετίας του '80, ο Γκορμπατσώφ αρνήθηκε να στείλει στρατιωτική υποστήριξη για να υπερασπίσει τα προηγούμενα δορυφορικά κράτη της ΕΣΣΔ, με συνέπεια τα κομμουνιστικά καθεστώτα σε εκείνα τα κράτη να χάσουν τη δύναμή τους. 

Επιπλέον ο ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ στις αμυντικές δαπάνες και το πυραυλικό πρόγραμμα «πόλεμος των άστρων», μαζί με την μεγάλη πτώση τιμών στο πετρέλαιο (και άρα και των εσόδων της ΕΣΣΔ), μετά από συμφωνία των ΗΠΑ με τις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής, οδήγησαν σε μεγάλη κρίση την οικονομία της ΕΣΣΔ.

Με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, ακολούθησε η ενοποίηση μεταξύ της Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας. Το 1989, η ρωσική συνομοσπονδία συγκάλεσε νέο συνέδριο λαϊκών αντιπροσώπων στο οποίο ο Μπορίς Γιέλτσιν εκλέχτηκε πρόεδρος και πέρασε νόμους που προσπάθησαν να εκτοπίσουν τη σοβιετική κυριαρχία.

 Η περίοδος νομικής αβεβαιότητας συνεχίστηκε καθ' όλη τη διάρκεια του 1990-1, καθώς οι σοβιετικές δημοκρατίες έγιναν σταδιακά ντε φάκτο ανεξάρτητες. Ένα δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε με αντικείμενο τη διατήρηση της ΕΣΣΔ στις 17 Μαρτίου 1991. Η πλειοψηφία του πληθυσμού ψήφισε υπέρ της διατήρησης της ένωσης σε εννέα από τις δεκαπέντε δημοκρατίες.

Το δημοψήφισμα έδωσε στον Γκορμπατσώφ μια δεύτερη ευκαιρία. Το καλοκαίρι του 1991, μια νέα συνθήκη σχεδιάστηκε και συμφωνήθηκε να συσταθεί μια χαλαρή ομοσπονδία οκτώ δημοκρατιών.

 Η υπογραφή της συνθήκης, εντούτοις, διακόπηκε από το πραξικόπημα του Αυγούστου - ήταν μια απόπειρα να απομακρυνθεί ο Γκορμπατσώφ από εκείνα τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος, τα οποία επιδίωκαν να καταργήσουν τις μεταρρυθμίσεις του και να επαναφέρουν τον κεντρικό έλεγχο επί των δημοκρατιών. 

Το πραξικόπημα κατεστάλη, ο Γιέλτσιν θεωρήθηκε ήρωας, ενώ η εξουσία του Γκορμπατσώφ κατέρρευσε ολοκληρωτικά. Τον Αύγουστο του 1991, η Λετονία και η Εσθονία κήρυξαν άμεσα την αποκατάσταση της πλήρους ανεξαρτησίας τους (ακολουθώντας το παράδειγμα της Λιθουανίας το 1990), ενώ οι άλλες 12 δημοκρατίες συνέχισαν τη συζήτηση περί μιας όλο και πιο χαλαρής ένωσης ομόσπονδων κρατών.

Στις 8 Δεκεμβρίου 1991, οι Πρόεδροι της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας υπέγραψαν τις συμφωνίες Μπελοβέζα που κήρυξαν τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και σύστησαν την Κοινοπολιτεία των Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ).

 Ενώ κάποιες αμφιβολίες παρέμειναν σχετικά με την αρχή των συμφωνιών Μπελοβέζα να διαλύσουν την Ένωση, στις 21 Δεκεμβρίου 1991, οι αντιπρόσωποι όλων των σοβιετικών δημοκρατιών εκτός από τη Γεωργία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των δημοκρατιών που είχαν υπογράψει τις συμφωνίες Μπελοβέζα, υπέγραψαν το πρωτόκολλο της Άλμα-Άτα, το οποίο επιβεβαίωσε τη διάλυση της ΕΣΣΔ και επαναδιατύπωσε τη σύσταση της ΚΑΚ.

 Η σύνοδος κορυφής της Άλμα-Άτα συμφώνησε επίσης διάφορα άλλα πρακτικά μέτρα, που ήταν απαραίτητο να ληφθούν, ως συνέπεια της διάλυσης της Ένωσης. Στις 25 Δεκεμβρίου 1991, ο Γκορμπατσώφ, το υψηλότερο κυβερνητικό στέλεχος της Σοβιετικής Ένωσης, αναγνώρισε την πτώχευση και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Αντίστοιχα και στην εποχή μας είναι γνωστό ότι η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις ΗΠΑ,  βοήθησε σημαντικά στην ανοικοδόμησή της οικονομίας της Ευρωπαϊκής ηπείρου.

Η ΕΕ «βοήθησε» την «ανοικοδόμηση» των χώρων-μελών της, υπό την ηγεμονία της Γερμανίας (από το 1992 και μετά), μετατρέποντάς τες όμως σταδιακά σε δορυφορικά απόλυτα κράτη, υπό την ηγεσία της, ενώ παράλληλα ίδρυσε την Ευρωζώνη για τον καλύτερο έλεγχο των οικονομιών τους.

Φυσικά όταν δημιουργήθηκε η ΕΕ, το Ευρώ και η Ευρωζώνη, η Γερμανία φρόντισε να λάβει όλους τους κανόνες της οικονομίας έτσι ώστε να ευνοούν αυτή και μόνο, ενώ λόγω του μεγάλου της πληθυσμού, θα είχε (μαζί με αυτές των συμμαχικών χωρών-οικονομικών δορυφόρων της) την πλειοψηφία των ψήφων στις ψηφοφορίες της ΕΕ (που ισχύει το αναλογικό και όχι το ισότιμο σύστημα ψήφων).

Και πήρε όλα αυτά τα μέτρα γιατί ήξερε πως αν θα ήλεγχε τις οικονομίες των χωρών της ΕΕ, θα μπορούσε να τις εκβιάζει και να τις ελέγχει πολιτικά (βοήθησαν σε αυτό και οι δωροδοκίες και οι εκβιασμοί των διεφθαρμένων πολίτικων των χωρών αυτών). Έτσι ίσχυσε και στην ΕΕ κατά κάποιο τρόπο το ο αυστηρά συγκεντρωτικός κρατικός έλεγχος στην οικονομία (φυσικά από την Γερμανία και μόνο για το συμφέρον της Γερμανίας). 

Παράλληλα η ΕΕ (Γερμανία) προχώρησε σε εμπορικές και οικονομικές συμφωνίες με την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και είδε την επιρροή της να αυξάνεται παγκοσμίως. Εν τω μεταξύ όμως, η αυξανόμενη ένταση στην Μέση Ανατολή για τους αγωγούς με την Ρωσία (https://hellenicsunrise.blogspot.gr/2016/01/blog-post_14.html),  μετέτρεψε τους πρώην οικονομικούς-πολιτικούς και στρατιωτικούς συμμάχους της Γερμανίας (Ρωσία- Ηνωμένο Βασίλειο ακόμα και τις Ηνωμένες Πολιτείες) σε εχθρούς. 

Όμως σε αντίθεση με το αισιόδοξο πνεύμα που συνόδευσε τη γέννηση της ΕΕ, η επικρατούσα κατάσταση κατά την διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του 21^ου αιώνα, οδήγησε σε μία περίοδο μεγάλων αλλαγών. 

Η γεωργική ανάπτυξη της ΕΕ συνεχίστηκε, αλλά δεν μπορούσε να συμβαδίσει με την αυξανόμενη κατανάλωση των λαών της (αλλά και τους ίδιους κανόνες που έθεσε η ΕΕ για περιορισμό της αγροτικής παραγωγής των κρατών μελών της) και έτσι έπρεπε ακόμα και να εισαγάγει τρόφιμα, όπως το σιτάρι.

Δύο εξελίξεις κυριάρχησαν στην δεκαετία αυτή που ακολούθησε: το όλο και περισσότερο προφανές θρυμμάτισμα των οικονομικών/πολιτικών δομών της ΕΕ, και οι φαινομενικές προσπάθειες να γίνουν μεταρρυθμίσεις, ώστε να αντιστραφεί αυτή η διαδικασία και να υπάρξει σε αυτή δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση. 

Όμως η μεγάλη παγκόσμια οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση, η οποία ξεκίνησε το 2008, είχε σαν αποτέλεσμα η ψεύτικη ευημερία της ΕΕ (η οποία στηρίχτηκε σε δανεικά) να εξανεμιστεί και το αποτέλεσμα ήταν το ακριβώς αντίθετο.

Λόγω της οικονομικής κρίσης (που σε μεγάλο βαθμό η ίδια δημιούργησε), η Γερμανία απαίτησε από όλα τα κράτη μέλη της να λάβουν ακραία οικονομικά μέτρα, τα οποία φτωχοποίησαν τους λαούς τους (τα λεγόμενα μνημόνια).

Και μέσω αυτών των μέτρων, η Γερμανία, απαιτούσε εξωπραγματικά πράγματα από τις χώρες της ΕΕ, εκβιάζοντας τες ότι θα έπαυε η οικονομική ενίσχυση αν δεν τα έπαιρναν και δεν έβαζαν ως ενέχυρο την δημόσια περιουσία τους, έτσι ώστε όταν τα μέτρα αυτά αποτύχαιναν, να «οικειοποιούταν» την περιουσία αυτή η ιδιά η Γερμανία.

Παράλληλα οικονομική και πολιτική στήριξη στα δωσιλογικά πολιτικά καθεστώτα της Ευρώπης από την Γερμανία άρχισε σταδιακά να παύει και φαίνεται πως αυτά δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς αυτή, μιας και δεν στηρίζονται στην αγάπη των λαών τους, αλλά στην ωμή βία και την καταπίεση.

Ως αποτέλεσμα όλων αυτών των γεγονότων, οι λαοί των χωρών αυτών άρχισαν να επαναστατούν (εκλογικά καταρχάς). Η περίοδος πολιτικής αβεβαιότητας συνεχίζεται και καθ' όλη την δεύτερη δεκαετία του 21^ου αιώνα, ενώ στην διάρκεια των ετών 2016-2017, είναι πολύ πιθανόν πολλές χώρες της ΕΕ να ξαναγίνουν σταδιακά και πάλι ανεξάρτητες (όπως θα φανεί και στο υπό έκδοση άρθρο μου «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ-ΟΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΑΤΑΠΙΕΣΤΙΚΩΝ ΥΠΕΡΕΘΝΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ»).

Ήδη ένα αρνητικό δημοψήφισμα για την ΕΕ πραγματοποιήθηκε στην Ουγγαρία με αντικείμενο το προσφυγικό, ενώ ένα ακόμα ετοιμάζεται για τον Δεκέμβριο στην Ιταλία (που μπορει να οδηγήσει σε πρώρες εκλογές στην χώρα και την ανάδειξη των αντιευρωπαίων Σαλβίνι και Γκρίλλο στην ηγεσία της χωράς αυτής). 

Παρεμφερείς εξελίξεις και βουλευτικές μπορεί να υπάρξουν στην Αυστρία (αν βγει πρόεδρος ο ακροδεξιός Χόφερ τον Δεκέμβριο), ενώ τα αντιευρωπαϊκά κόμματα προηγούνται η ανέρχονται δημοσκοπικά και σε άλλες χώρες της ΕΕ που έχουν το 2017 εκλογές (ο ακροδεξιός Ουίλντερς στην Ολλανδία, η Λεπέν στην Γαλλία, η AfD στην Γερμανία).

Θα έχει άραγε η ΕΕ την ίδια τύχη με την ΕΣΣΔ και την επακόλουθη διάλυση της; Πιθανόν (https://hellenicsunrise.blogspot.gr/2015/06/blog-post_72.html), αλλά ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πολλές φορές συγκεκριμένες ιστορικές καταστάσεις και συμπεριφορές οδηγούν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα. 

Και μόνο αν διδαχθούμε σωστά από αυτές θα αποφύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις. Γιατί όπως έλεγε και ο Ευριπίδης «Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν», δηλαδή «τυχερός αυτός που διδάχτηκε ιστορία».