Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΧΡΟΝΕΣ ΗΠΑ ΚΑΙ ΡΩΣΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ, Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΧΡΟΝΕΣ ΗΠΑ ΚΑΙ ΡΩΣΙΑ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

Γράφει ο ΑΛΩΠΗΞ

H βυζαντινή αυτοκρατορία, βυζάντιο ή ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, διάδοχο κράτος του γεωγραφικού χώρου της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, με χρονικά όρια που ξεκινούν από τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης στις 11 Μαΐου του 330 και φτάνουν ως την τελική της πτώση, την άλωση από τους Οθωμανούς, στις 29 Μαΐου του 1453. 

Τα όριά της μέσα στα εκτεταμένα χρονικά όρια ζωής άλλαξαν πολλές φορές αλλά στη μεγαλύτερή της έκταση διοικούσε εδάφη που περιελάμβαναν την Ιταλική χερσόνησο, τα Βαλκάνια, τη Μικρά Ασία, Συρία και Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, τη σημερινή Τυνησία καθώς και μικρό τμήμα της Ιβηρικής χερσονήσου.

Από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, γεννήθηκε το «εκχριστιανισμένο ρωμαϊκό κράτος της ανατολής» με κύριο μέλημα την ανασύσταση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επί της δυναστείας του Ηράκλειου μεταμορφώθηκε στην «εξελληνισμένη αυτοκρατορία της χριστιανικής ανατολής» και τέλος, κυρίως από το 1204 και μετά, με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από το βενετσιάνικο στόλο και τους Λατίνους Σταυροφόρους, γεννήθηκε η «ελληνική βυζαντινή αυτοκρατορία».

Πρόκειται για μία νέα φάση της ρωμαϊκής ιστορίας που διαμορφώθηκε κάτω από την επιρροή του ελληνικού πολιτισμού και παραδόσεων και της ελληνικής γλώσσας, με μετάθεση του πολιτικού κέντρου του κράτους στην εξελληνισμένη Ανατολή, της χριστιανικής πίστης και της ρωμαϊκής πολιτικής θεωρίας. Οι διαφορές δημιουργούνταν μόνο με βάση το μερίδιο που διατηρούσαν οι τρεις αυτοί παράγοντες στη συσπείρωση της αυτοκρατορίας, κατά τη διάρκεια της ακατάπαυστης και αγωνιώδους προσπάθειας επιβίωσής της.

Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους αντίστοιχα, περιελάμβανε εδάφη της Κεντρικής Ευρώπης κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα υπό την εξουσία ενός Αυτοκράτορα, που είχε την ευλογία της Ρώμης. Η σύνθετη ονομασία αυτή προέκυψε, επειδή οι μεσαιωνικοί αυτοκράτορες ήθελαν να εμφανίζονται συνεχιστές της ένδοξης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Θεωρούσαν ακόμα ότι η ουράνια βασιλεία σύμφωνα με την χριστιανική πίστη πρέπει να εφαρμόζεται και στην Γη, υπό την εποπτεία τους.

Αρχικά η έκταση περιελάμβανε και περιοχές της Ιταλίας (και τη Ρώμη), αλλά αργότερα περιορίστηκε στην κεντρική Ευρώπη. Η επίσημη ονομασία, που άλλαξε αρκετές φορές, από τα τέλη του 15ου αιώνα ήταν Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους.

Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δημιουργήθηκε όταν στέφθηκε αυτοκράτορας (Kaiser) το 962 ο Όθων Α΄ ο Μέγας, της δυναστεία των Οθώνων, δουκών της Σαξονίας (αν και ο ίδιος και οι διάδοχοι του θεωρούσαν την Αυτοκρατορία τους συνέχεια αυτής του Καρλομάγνου). Ο τελευταίος αυτοκράτορας ήταν ο Φραγκίσκος ο Β΄, ο οποίος υποχρεώθηκε σε παραίτηση από τον Ναπολέοντα το 1806 κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων.

Η εδαφική επικράτεια της αυτοκρατορίας ποίκιλλε καθ' όλη την ιστορία της, αλλά στο απόγειό της ενσωμάτωνε περιοχές της σημερινής Γερμανίας, της Αυστρίας, της Ελβετίας, του Λιχτενστάιν, του Λουξεμβούργου, της Δημοκρατίας της Τσεχίας (Βοημίας), της Σλοβενίας, του Βελγίου και της Ολλανδίας καθώς και μεγάλα τμήματα της σημερινής Πολωνίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας.

Σε όλο το διάστημα της ιστορίας της η αυτοκρατορία αποτελούνταν από εκατοντάδες μικρότερα βασίλεια, πριγκιπάτα, δουκάτα, κομητείες, Ελεύθερες Αυτοκρατορικές Πόλεις και άλλα κρατίδια, διαιρούμενα, επανενούμενα, συγχωνευόμενα και πάλι διασπαζόμενα. Παρά το όνομά της, κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ύπαρξής της η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν περιλάμβανε τη Ρώμη εντός των ορίων της.

Ιστορικά η πιο σημαντική προσπάθεια συνένωσης των γερμανικών βασιλείων (μετά από αυτή του Φράγκου βασιλιά Κλόβι) γίνεται από τον επίσης, Φράγκο βασιλιά, Καρλομάγνο, ο οποίος είναι και ο πρώτος Γερμανός που παίρνει τον τίτλο του αυτοκράτορα. 

Ο Καρλομάγνος, αφού νικά και ενσωματώνει. το Βασίλειο των Λομβαρδών το 774 μ.Χ και στην συνέχεια κατακτά την Σαξονία, στέφεται από τον πάπα Λέοντα τον Γ’, το 800 μ.Χ. στην Ρώμη «αυτοκράτωρ που κυβερνά την Ρώμη», αποφεύγοντας τον τίτλο «Ρωμαίος αυτοκράτωρ» που ήταν τίτλος του Βυζαντινού  αυτοκράτορα.

Με την ενθρόνιση αυτή, οι Γερμανοί αμφισβητούν για πρώτη φορά την χρήση του τίτλου του αυτοκράτορα των Ρωμαίων μόνο από τον βυζαντινό αυτοκράτορα, που την περίοδο αυτή ήταν μια γυναίκα, η Ειρήνη η Αθηναία και διεκδικούν για το εαυτό τους την συνέχιση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστική η προσπάθεια σφετερισμού ακόμα και του ονόματος «Ρωμαίος» από τους Βυζαντινούς, τους οποίους οι φράγκικες πηγές της εποχής αναφέρουν ως Γραικούς, ενώ Ρωμαίους ονόμαζαν τους κατοίκους της Ιταλικής χερσονήσου, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους.

 Αυτό το έπραξαν από τον φόβο του να μην ξεσηκωθούν οι υπόδουλοι σε αυτούς πληθυσμοί της Ευρώπης που θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους υπηκόους του νόμιμου διαδόχου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης), αλλά και για να έχουν «νομιμοποίηση» για επέκταση και στα εδάφη της βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με το πρόσχημα της επανένωσης όλης της Ρωμαίικης Αυτοκρατορίας σε Ανατολή και Δύση.

Υπό την ηγεσία του Καρλομάγνου, το βασίλειο των Φράγκων, με πρωτεύουσα το Ααχεν, επιχειρεί να γίνει η πρώτη ευρωπαϊκή δύναμη. Εκτείνεται από τον Ατλαντικό έως τον ποταμό Οντερ (σημερινά σύνορα Γερμανίας-Πολωνίας) και νότια έως την Κροατία, έχοντας σύνορα με την Βυζαντινή αυτοκρατορία και περιλαμβάνει όλους τους γερμανογενείς πληθυσμούς της Ευρώπης, εκτός των βρετανικών νήσων. 

Ο Καρλομάγνος προσπάθησε να δημιουργήσει μία κοινή κουλτούρα στους λαούς που διοικούσε και θέσπισε κοινό νόμισμα (λίρα) και κοινή νομοθεσία. Εκχριστιάνισε με την βία τους Σάξονες διασφαλίζοντας την διάδοση της χριστιανικής θρησκείας σε όλη την αυτοκρατορία του και θεωρείται από τους δυτικούς, ο οραματιστής της ενωμένης Ευρώπης.

Η αυτοκρατορία του όμως δεν θα διαρκέσει για πολύ και τελικά μετά τον θάνατό του (814 μ.Χ.), χωρίζεται από τους διαδόχους του σε τρία τμήματα, με την συνθήκη του Βερντέν, το 843 μ.Χ.

Η διάσπαση του βασιλείου του Καρλομάγνου σηματοδότησε τις διαφορές μεταξύ των γερμανογενών περιοχών της δυτικής Ευρώπης και κυρίως μεταξύ των συμπαγών γερμανικών πληθυσμών (ανατολικό Φράγκικο βασίλειο: Γερμανία) και των πληθυσμών με την μεγαλύτερη επίδραση από τους Ρωμαίους και τους Κέλτες (δυτικό Φράγκικο βασίλειο : Γαλλία) που υιοθετούν ως γλώσσα τους την λατινογενή «γαλλοπροβηγκιανή», που μετεξελίχθηκε στα γαλλικά.

Αντίστοιχα σε σχέση με τις σχέσεις Εκκλησίας και κράτους στο Βυζάντιο, επικρατούσε σχέση συναλληλίας (ο αυτοκράτορας είχε την πολιτική εξουσία και η Εκκλησία την Δογματική) στις περισσότερες περιπτώσεις (με μικρά διαστήματα συγκρούσεων), αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις επικρατούσε πνεύμα συνεργασίας και η Εκκλησία στήριζε το κράτος και τον αυτοκράτορα και το αντίστροφο.

Αντίθετα στην Δύση επικρατούσε κυρίως πνεύμα συγκρούσεων για την πολιτική εξουσία (αλλά και την θρησκευτική εξουσία) μεταξύ του πάπα και του γερμανού αυτοκράτορα, με διαστήματα συνεργασιών (όταν συνέπιπταν τα συμφέροντα τους), αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις επικρατούσε πνεύμα σύγκρουσης και η καθολική Εκκλησία μάχονταν το κράτος και τον αυτοκράτορα και το αντίστροφο.

Στην σύγχρονη εποχή άλλες δύο αυτοκρατορίες «διεκδίκησαν» την συνέχεια των δύο παραπάνω Αυτοκρατοριών, σαν σύγχρονοι «νόμιμοι» απόγονοι και διάδοχοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Οι Ρώσοι σαν πολιτικοί (αλλά όχι και θρησκευτικοί διάδοχοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας), μετά την οριστική πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1453, με την θεωρεία της (πολιτικής) «Τρίτης Ρώμης», ενώ οι ΗΠΑ σαν διάδοχοι της πολιτικής δύναμης του δυτικού κόσμου και της «Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους».

Αντίστοιχα στις σχέσεις Εκκλησίας και κράτους στην σημερινή Ρωσία, επικρατεί σχέση συναλληλίας (ο πρόεδρος έχει την πολιτική εξουσία και η Εκκλησία την Δογματική όπως και στο Βυζάντιο) στις περισσότερες περιπτώσεις (με μικρά διαστήματα συγκρούσεων), αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις επικρατεί πνεύμα συνεργασίας και η Εκκλησία στηρίζει το κράτος και το αντίστροφο (π.χ. στις πολικές του αποφάσεις, όπως η πρόσφατη εμπλοκή της Ρωσίας στην Μέση  Ανατολή και για να προστατέψει τους χριστιανικούς πληθυσμούς, ενώ αντίστοιχα το ρωσικό κράτος προστατεύει και στηρίζει την Ορθοδοξία).

Αντίθετα στην Δύση επικρατεί πνεύμα τόσο συγκρούσεων για την πολιτική εξουσία (αλλά και την θρησκευτική εξουσία) μεταξύ του πάπα και των ΗΠΑ, με διαστήματα συγκρούσεων (όταν δεν συνέπιπταν τα συμφέροντα τους), αλλά και περιπτώσεις επικρατούσε συνεργασίας όπου η καθολική Εκκλησία βοηθούσε τις ΗΠΑ και το αντίστροφο (π.χ. για την πτώση του κομμουνισμού στο Ανατολικό μπλοκ ή για τους πολέμους στην Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια, αλλά και για τις «λαϊκές επαναστάσεις»  στην Ουκρανία και άλλου σήμερα).

Θα έχουν σήμερα οι αντίστοιχες αυτοαποκαλούμενες ως «διάδοχοι» της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Ρωσία-ΗΠΑ), την αντίστοιχη πορεία με τις προκατόχους τους (Βυζαντινή Αυτοκρατορία- Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους), δηλαδή μία πορεία συγκρούσεων και ανταγωνισμού (πολιτικού-ιδεολογικού-κοινωνικού-οικονομικού και στρατιωτικού), με τελικό αποτέλεσμα την κατάρρευση της μίας ή και των δύο εξ αυτών;

 Και θα ακολουθήσει όπως τότε άλλη μία βίαιη περίοδος αιματηρών πολεμικών και μη συγκρούσεων στην Ευρώπη και στον κόσμο για την διαδοχή στην εξουσία; Άγνωστο αλλά είναι γνωστά το ρητά: 

«Η ιστορία είναι μία σειρά από συμφωνημένα ψέματα» και «Ο πόλεμος είναι η μαμή της ιστορίας», αλλά στο τέλος όπως είπε και ο Ναπολέοντας ««Υπάρχουν μόνο δύο πραγματικές πηγές ισχύος στον κόσμο: Το ξίφος και ο νους. Στο τέλος, το ξίφος πάντα ηττάται από τον νού» και «Ο Αλέξανδρος, ο Καίσαρας, ο Καρλομάγνος κι εγώ, ιδρύσαμε αυτοκρατορίες.

Αλλά πάνω σε τι στηρίξαμε αυτά τα δημιουργήματα της ιδιοφυίας μας; Στη βία! Ο Ιησούς Χριστός στήριξε την αυτοκρατορία του στην αγάπη… Και αυτή την ώρα, εκατομμύρια άνδρες θα πέθαιναν γι ‘αυτόν».