ΟΙ ΠΙΟ ΔΙΑΒΟΗΤΑ ΑΙΜΟΧΑΡΕΙΣ ΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΕΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΕΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΑΥΤΗΣ

ΟΙ ΠΙΟ ΔΙΑΒΟΗΤΑ ΑΙΜΟΧΑΡΕΙΣ ΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΕΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΕΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΑΥΤΗΣ

Γράφει ο ΑΛΩΠΗΞ

Ως γνωστόν, σε όλη την διάρκεια της ιστορίας, οι άνθρωποι ακολουθούσαν πάντα έναν ισχυρό ηγέτη. Από τις απαρχές ακόμα της ιστορίας, οι άνθρωποι ενώνονταν στο βασικό κύτταρο της κοινωνίας, την οικογένεια, υπό την ηγεσία του παλαιότερου (και πιο σεβάσμιου) μέλους της.

Πολλές οικογένειες, με κοινό πρόγονο, ενώνονταν σε μία πατριά, υπό έναν κοινό ηγέτη, κοινά διαλεγμένο και αποδεκτό, που συνήθως ήταν μέλος τους, αλλά ταυτόχρονα, διέθετε ικανότητες, δύναμη, κύρος, και πλήρη σεβασμό από όλα τα μέλη τους.

Οι πατριές αυτές, άλλοτε συμμαχούσαν με άλλες, μη συγγενικές μεταξύ τους (π.χ. μέσω συμφωνιών ή επιγαμιών) και άλλοτε πολεμούσαν άγρια με άλλες, μέχρι σημείου πλήρους αφανισμού ενός εκ των ανταγωνιστών.

Με την ένωση δε, πολλών πατριών, δημιουργούνταν οι φυλές, πάλι υπό την ηγεσία ενός εκλεγμένου ηγέτη, του φύλαρχου. Και αυτός, είχε ταυτόχρονα ισχυρές στρατιωτικές και πολιτικές ικανότητες, ισχύ, κύρος και πλήρη σεβασμό από όλα τα μέλη της φυλής.

Οι πολλές φυλές τέλος, συνενωνόταν πολλές φορές, υπό την αρχηγεία ενός ισχυρού ηγέτη, ενός ισχυρού πολιτικού αρχηγού-μονάρχη ή ενός κοινά αποδεκτού προσώπου, κοινά αποδεκτού από όλους, π.χ. ενός ιερέα, που λόγω του πνευματικού κύρους του, τον ακολουθούσαν άπαντες.

Όταν με τον καιρό, ο βασιλιάς αυτός, καταλάμβανε πολλά άλλα βασίλεια και εδάφη σε μία μεγάλη περιοχή, και τα συνένωνε υπό την ηγεσία του, τότε «μεταμορφώνονταν» σε αυτοκράτορα (που πολλές φορές ανακηρυσσόταν «Θεός», έτσι ώστε οι υπήκοοι του, πιστεύοντας πως έχει «Θεϊκές δυνάμεις», και πως μπορούσε να ελέγχει πλήρως την ζωή τους κατά βούληση, να τον υπακούν τυφλά) και δημιουργό ενός έθνους.

Το ίδιο φαινόμενο, επαναλήφθηκε πολλές φορές στην διάρκεια της ιστορίας. Μπορεί το σκηνικό αυτό και η ιδεολογία που το περιέβαλλε, να άλλαξε σημαντικά κατά την πάροδο των αιώνων, η ισχύς όμως των αυτοκρατόρων, όπως και η πεποίθηση πως αυτοί ήταν ανίκητοι και ο λόγος τους ήταν «αλάθητος νόμος», παρέμενε σταθερή.

Αυτό, συνέβη σε πολλά κράτη, με ένα από τα κυριότερα να είναι αυτό της Ρωσίας. Σε αυτή, πραγματικά, επήλθε η ένωση της χώρας, υπό την ικανότατη ηγεσία του μονάρχη-τσάρου Ιβάν του Γ’,  συζύγου της Σοφίας Παλαιολογίνας.

Αυτός όμως, που έμεινε για πολύ καιρό στην συλλογική μνήμη της Ρωσίας, ήταν ο εγγονός του, ο γνωστός σε όλους μας, Ιβαν ο Δ’ ο Τρομερός.

Ο Ιβαν ο Δ’ ο Τρομερός, του οποίου η βασιλεία του ξεκίνησε αμέσως μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1533, δεν ήταν πάντα ομαλή. Λόγω της ηλικίας του, όντας ανήλικος, τέθηκε αρχικά υπό την επιτροπεία της μητέρας του (η οποία απεβίωσε το 1538) και αργότερα των βογιαρικών οικογενειών Σούϊσκι και Μπιέλσκι.

Υπό τους βογιάρους, πέρασε πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια και υπέστη τεράστια κακομεταχείριση, ενώ τα γεγονότα αυτά, συνέβαλαν επίσης σημαντικά και στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Ο Ιβάν, έγινε επίσημα (ενήλικος) Τσάρος, στις 16η Ιανουαρίου του 1547.

Πρωταρχικός σκοπός του, ήταν να ισχυροποιήσει την εξουσία του, καθώς και την κεντρική διοίκηση της χώρας από τον ίδιο, αλλά παράλληλα και να  εκδικηθεί τους βογιάρους (που πίστευε πως είχαν δολοφονήσει τους γονείς του).

Έτσι, δημιούργησε αρχικά τους Στρέλτσι, που ήταν ένα επίλεκτο και επαγγελματικό στρατιωτικό σώμα.

Στην συνέχεια, δημιούργησε και τους Οπρίτσνικι, μία μυστική αστυνομία, η οποία ήταν υποτίθεται (θεωρητικά) τα εντεταλμένα ένοπλα όργανα της Εξαίρεσης (Οπρίτσνινα), δηλαδή ενός νομοθετικού σώματος – ανδρείκελου, που είχε δημιουργήσει ο Ιβάν.

Σε αυτό, υπάγοταν το ⅓ της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των μεγαλύτερων και πιο πλούσιων πόλεων (τμήμα της Μόσχας, Νόβγκοροντ, Πσκοβ κλπ), ενώ η ισχύς της Συνόδου (άλλο πολιτικό σώμα-ανδρείκελο του Ιβάν) των επαρχιών περιοριζόταν στα υπόλοιπα και φτωχότερα ⅔ μέρη της Ρωσίας.

Μετά τον θάνατο της συζύγου του, ο Ιβάν, πιστεύοντας πως για αυτό ευθύνονται οι βογιάροι, αλλά και λόγω του ότι αυτοί αντιστεκόταν στα πολιτικά σχέδια του, αρχίζει μαζικές εκκαθαρίσεις εναντίον τους.

Για επτά χρόνια οι Οπρίτσνικοι, τα εντεταλμένα ένοπλα όργανα του, θα βυθίσουν την χώρα στο χάος και το αίμα. Κάθε ύποπτος για εναντίωση στον Ιβάν, βασανίζεται και εκτελείται με συνοπτικές διαδικασίες.

Ολόκληρες πόλεις ισοπεδώνονται, με άμεσες συνέπειες στην αγροτική παραγωγή και το εμπόριο, με αποκορύφωμα την Σφαγή του Νόβγκοροντ (1570 - Δυτικές πηγές της εποχής υπολογίζουν την σφαγή από 2.700 νεκρούς έως 27.000, σημερινοί ερευνητές υπολογίζουν τα θύματα από 2.500 έως 12.000 μεταξύ των οποίων 1.500 ευγενείς).

Με τις μαζικές εκκαθαρίσεις, ο Ιβάν (τον οποίο ο Στάλιν θαύμαζε και «ήθελε να του μοιάσει»), κατάφερε να δημιουργήσει μια νέα και υπάκουη ολιγαρχία, απόλυτα πιστή στον θρόνο. 

Όταν αυτή η διαδικασία ολοκληρώθηκε το 1572, τα ένοπλα αποσπάσματα της Εξαίρεσης έχασαν το λόγο ύπαρξής τους και διαλύθηκαν - οι πιο πιστοί επικεφαλής τους προήχθησαν σε ευγενείς, ενώ αρκετοί άλλοι εκτελέστηκαν (όπως «εκκαθάρισε» ο Στάλιν τους αρχηγούς των μυστικών του υπηρεσιών μετέπειτα).

Κάποιοι δε από αυτούς, συγκρότησαν άτακτες ληστρικές ομάδες, οι οποίες και λυμαίνονταν τις αγροτικές περιοχές τις επόμενες δεκαετίες.

Ο Ιβάν, σε μία κρίση θυμού, σκότωσε ο ίδιος τον πρωτότοκο γιο και διάδοχο του, τον Ιβάν, ενώ στο εξωτερικό ακολούθησε μία επιθετική εξωτερική πολιτική. Αλλού κέρδιζε, π.χ. στο μέτωπο του Βόλγα (κατάκτηση χανάτων Κριμαίας και Αστραχάν) και αλλού αποτύγχανε (ήττα από την Πολωνολιθουανική συμμαχία στην Βαλτική).

Την ίδια περίοδο, άρχισε την επέκταση της κυριαρχίας της Ρωσίας, πέρα από τα Ουράλια, ως και στην Σιβηρία, η οποία ολοκληρώθηκε τρεις αιώνες αργότερα, όταν κοζακικά στρατεύματα θα φθάσουν στις ακτές του Ειρηνικού.

Ο Ιβάν, πέθανε στις 28 Μαρτίου του 1584.

Για τον θάνατο του, ειπώθηκαν διάφορες εκδοχές, όπως παθολογικά αίτια, υψηλή κατανάλωση δηλητηριώδους υδραργύρου (πιστεύοντας πως είναι φάρμακο στην σύφιλη), ή ότι δηλητηριάστηκε ή στραγγαλίστηκε από τους αυλικούς του, όταν, όπως λένε κάποιοι, προσπάθησε να βιάσει την πριγκίπισσα Ιρίνα, την σύζυγο του διαδόχου Φιοντόρ.

Όσοι άκουσαν τις κραυγές της κοπέλας, έσπευσαν να δουν τι συμβαίνει. Όταν τους είδε ο Ιβάν, σταμάτησε την πράξη, αλλά οι βογιάροι αυτοί, φοβήθηκαν πως έπεσαν σε δυσμένεια και θα το πλήρωναν με τη ζωή τους. Έσπευσαν λοιπόν να τον δηλητηριάσουν, πριν ο Ιβάν τους «εκκαθαρίσει».

Παρόμοια πορεία, είχε και ο τσάρος, Πέτρος ο Α’ (ο Μέγας) της Ρωσίας. Είχε και αυτός πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του, Αλεξίου, έπρεπε να τον διαδεχτούν από κοινού ο πρωτότοκος γιος του, Ιβάν ο Ε΄, ο οποίος ήταν όχι μόνον ανάπηρος, αλλά και ψυχικά διαταραγμένος, καθώς και ο ετεροθαλής αδερφός του, ο Πέτρος ο Α’.

Όμως, η αδερφή τους η Σοφία, η οποία ήθελε να ελέγχει την εξουσία στην Ρωσία, «απάντησε» με εξέγερση της βασιλικής φρουράς, και η ίδια «ορίστηκε» επίτροπος των δύο συμβασιλέων, μέχρι την ενηλικίωσή τους.

Για επτά χρόνια η Σοφία ήταν ο πραγματικός κυβερνήτης της χώρας. Τα πράγματα όμως άλλαξαν, με την ενηλικίωση του νεαρού τσάρου Πέτρου, το 1689. 

Καταλαβαίνοντας, ο Πέτρος, πως η Σοφία δεν θα δεχόταν  την απώλεια της εξουσίας, ο Πέτρος κινήθηκε με στρατό πιστό στον ίδιο εναντίον της, και την ανάγκασε εν τέλει να παραιτηθεί από κάθε τίτλο και αξίωση.

Λίγο νωρίτερα, ο Πέτρος, με υπόδειξη της μητέρας του, είχε παντρευτεί την Ευδοξία Λοπούχινα. Ο δε Ιβάν, ο οποίος εξακολουθούσε να είναι συμβασιλεύς, απεβίωσε τελικά το 1696.

Μετά το θάνατο του, ο Τσάρος Πέτρος, ανέθεσε την διακυβέρνηση της χώρας σε έμπιστους του ευγενείς, με επικεφαλής τον Φιοντόρ Γιούριεβιτς Ρομοντανόφσκι, ενώ ο ίδιος ταξίδεψε ινκόγκνιτο στην Δυτική Ευρώπη, συνοδευόμενος από ολιγομελές επιτελείο (γνωστό ως «η Μεγάλη Πρεσβεία»).

Όλα αυτά,  προκειμένου να εξασφαλίσει στήριξη από τις ευρωπαϊκές αυλές, ώστε να επιτεθεί κατά του ταταρικού Χανάτου της Κριμαίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και για να έλθει σε επαφή με τις νεότερες εξελίξεις, σπουδάζοντας Ναυπηγική στην Ολλανδία και μελετώντας Στρατιωτικά στην Αυστρία.

Απέστειλε επίσης, τον φίλο του Μπαρίς Σερεμέτιεφ στην Μάλτα, προκειμένου να διδαχθεί τις πολεμικές τακτικές των περίφημων Ιωαννιτών Ιπποτών.

Η περιπλάνηση του Πέτρου στην Δύση, διακόπηκε απότομα το 1698, όταν αναγκάστηκε να γυρίσει εσπευσμένα στην Ρωσία για να καταστείλει μία εξέγερση των Στρέλτσι.

Με την επιστροφή του, διέλυσε τους Στρέλτσι (που είχε ιδρύσει ο Ιβάν ο Τρομερός και ήταν ο κύριος εκπρόσωπος της παραδοσιακής αριστοκρατίας), το 1698.

Επίσης, οι βογιάροι έχασαν πολλά προνόμια επί ηγεμονίας του, ο στρατό ξηράς αναμορφώθηκε σύμφωνα με το γερμανικό σύστημα, συγκροτήθηκε μόνιμο στράτευμα (καθώς και πολεμικός στόλος), ενώ παράλληλα ο Πέτρος, επέβαλλε τον βίαιο εκδυτικισμό της ρωσικής αριστοκρατικής τάξης.

Περιόρισε επίσης, την ισχύ του Πατριαρχείου Μόσχας, αλλάζοντας το καταστατικό της Ρωσικής Ορθόδοξης εκκλησίας, αρνούμενος να διορίσει νέο Πατριάρχη μετά τον θάνατο του Αδριανού (1700), θέτοντας με τον τρόπο αυτό υπό τον έλεγχό του, την περιουσία των μοναστηριών και των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων.

Ο Πέτρος, όπως και ο Ιβάν ο Τρομερός, πριν από αυτόν, ήταν γλεντζές και γυναικάς, αλλά συνάμα και ένας ιδιαίτερα βίαιος και αυταρχικός άνθρωπος.

Το πρόγραμμα του Πέτρου, δεν υλοποιήθηκε αναίμακτα. Οι εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις, συνοδεύτηκαν από άγρια καταστολή στο πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Γενικά, η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από την επίδειξη σιδερένιας πυγμής, εναντίον οποιουδήποτε τον απειλούσε, πραγματικά ή υποθετικά. 

Λέγεται ότι μετά την εξέγερση των στρέλτσι το 1698, χίλιοι διακόσιοι επίλεκτοι φρουροί βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν, με τον ίδιο να είναι ένας από τους δημίους. Αργότερα, δεν δίστασε να εκτελέσει για ανυπακοή τον ίδιο τον πρωτότοκο γιο του Αλεξέι (1718), ο οποίος είχε γίνει σημείο αναφοράς των συντηρητικών κύκλων.

Μεγάλο ήταν επίσης το οικονομικό κόστος των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες καλύφθηκαν κυρίως με την άγρια φορολογία του ρωσικού λαού, μιας και επί Πέτρου φορολογήθηκαν για πρώτη φορά, ακόμα και οι πιο φτωχές κοινωνικές ομάδες, όπως οι δουλοπάροικοι.

Στην εξωτερική του πολιτική, στράφηκε στην κατάκτηση της Βαλτικής. Στον πόλεμο με τους Σουηδούς, ηττήθηκε αρχικά στην Μάχη της Νάρβας, αλλά στην συνέχεια, κατέλαβε την Ανατολική Καρελία και εκδίωξε τους Σουηδούς από την Εσθονία και την Ίνγκρια.

Εκεί,  θεμελίωσε την Αγία Πετρούπολη, την οποία έκανε κύριο λιμάνι αλλά και νέα πρωτεύουσα της Ρωσίας. Ως εργατικό δυναμικό, χρησιμοποίησε δεκάδες χιλιάδες δουλοπάροικους και Σουηδούς αιχμαλώτους.

Μετά δ την νικηφόρα μάχη της Πολτάβα έναντι των Σουηδών,  αυτοί,  αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν την απώλεια των βαλτικών κτήσεων τους, υπέρ των Ρώσων, ενώ το 1714, ο Πέτρος, κατάφερε να βυθίσει και τον σουηδικό στόλο στην Ναυμαχία του Γκανγκούτ.

Τελικά, η   Σουηδία εξαναγκάστηκε σε συνθηκολόγηση, με την Συνθήκη του Νίισταντ, και το 1720 και η Ρωσία ήταν πια και επίσημα η υπερδύναμη της ΒΑ Ευρώπης.

Ο Πέτρος ο Α’ της Ρωσίας, πέθανε στις 8 Φεβρουαρίου του 1725 στην Αγία Πετρούπολη, από ουραιμία, που προκλήθηκε μάλλον από πνευμονία.

Την ίδια περίοδο, ιδρύθηκαν και τα πρώτα τσαρικά στρατόπεδα στην Σιβηρία (τον 17^ο αιώνα επί της ηγεμονίας του Πέτρου του Α’).

Στην συνέχεια, εμφανίσθηκε, ένα ακόμα άτομο σαν τον Ιβάν τον Τρομερό και τον Πέτρο τον Α’, στην Ρωσική ιστορία.

Αυτός, ήταν ο Ιωσήφ Στάλιν. Είχε και αυτός, πολύ δύσκολα και παιδικά χρόνια, όπως οι δύο παραπάνω ρώσοι ηγέτες (Ιβάν και Πέτρος), ενώ ως ηγέτης της ΕΣΣΔ, χρησιμοποίησε την μυστική αστυνομία της χώρας (NKVD) για την εξόντωση των πολιτών αντιπάλων του (όπως και του λαού του), καθώς και τα γκουλάγκ στην Σιβηρία για την εξόντωση των ιδεολογικών εχθρών του, όπως και τμημάτων του σοβιετικού πληθυσμού που μισούσε.

Και αυτός,   ήταν γλεντζές και γυναικάς, αλλά συνάμα και ένας ιδιαίτερα βίαιος και αυταρχικός άνθρωπος. Εξόντωσε πλήρως την πάλαια τσαρική αριστοκρατία, και όντας «κόκκινος τσάρος», δημιούργησε μία νέα (κόκκινη).

Με τις μαζικές εκκαθαρίσεις που διενέργησε, σκότωσε εκατομμύρια αθώων πολιτών. Ταυτόχρονα, κακομεταχειρίζονταν και αυτός τον πρωτότοκο γιο του, Ιάκωβο, τον οποίο άφησε να πεθάνει από τους Γερμανούς,   όταν εκείνος αιχμαλωτίστηκε από αυτούς, ενώ με το «κυνήγι των κουλάκων», κατέστρεψε πλήρως την γεωργική παράγωγη της Ρωσίας και προκάλεσε λιμό (για να την κάνει όπως έλεγε βιομηχανική δύναμη και να την «εκσυγχρονίσει»).

Στην εξωτερική του πολιτική, ήταν ιδιαίτερα επιθετικός, έναντι των Φιλανδών, των Πολωνών, και των Βαλτικών χώρων, ενώ παράλληλα συμμάχησε και με τον Χίτλερ, το 1939 (Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ).

Ήταν συνυπεύθυνος για το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (http://www.triklopodia.gr/%cf%84%ce%bf-%cf%83%cf%85%ce%bc%cf%86%cf%89%ce%bd%ce%bf-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%bc%ce%bf%ce%bb%ce%bf%cf%84%cf%89%cf%86-%cf%81%ce%b9%ce%bc%cf%80%ce%b5%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80-%ce%ba%ce%b1%ce%b9/), ενώ με το πέρας του κατέλαβε όλη σχεδόν την Κεντρική, Ανατολική και Νότια Ευρώπη.

Με τις μετέπειτα πράξεις του δε , συντέλεσε καίρια στο ξέσπασμα, τόσο της κρίσης του Βερολίνου, όσο και στο ξέσπασμα του Πολέμου της Κορέας (http://www.triklopodia.gr/%ce%bf-%cf%80%ce%bf%ce%bb%ce%b5%ce%bc%ce%bf%cf%83-%cf%84%ce%b7%cf%83-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%b9%cf%81%ce%b5%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b7%cf%83-%ce%ba%ce%bf%cf%81%ce%b5%ce%b1%cf%83-%cf%84%ce%bf-1953-%ce%ba/).

Ο Στάλιν, πέθανε το 1953, κατ’ άλλους ύστερα από εγκεφαλικό, και κατ’ άλλους από δηλητηρίαση (από τον αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών και αστυνομίας του, τον Μπέρια και άλλους που πίστευαν ότι σύντομα θα τους εξόντωνε).

Στην νεότερη εποχή, υπάρχουν ακόμα φυλακές σωφρονισμού στην Σιβηρία (όπου εστάλη ο γνωστός Χορντοκόβσυ), όχι όμως πια γκουλάγκ, που στέλνονται οι διάφοροι κρατούμενοι, εκτελώντας (καταναγκαστικά) όπως και οι τρόφιμοι των γκουλάγκ παλαιότερα, διάφορα τεχνικά έργα (π.χ. κατασκευή γεφυριών και δρόμων).

Ο νέος πρόεδρος της χώρας, ο Βλάντιμιρ Πούτιν, ο οποίος διοικεί την χώρα με σιδηρά πυγμή, και σχεδιάζει να την ισχυροποιήσει και πάλι, καθιστώντας ξανά υπερδύναμη.

Στον δρόμο του αυτό, έχει, όπως και οι προκάτοχοι του, να αντιμετωπίσει πολλούς εχθρούς (εξωτερικούς και μη), οι οποίοι προσπαθούν να τον εξοντώσουν.

Θα τα καταφέρει άραγε να επιτύχει τον στόχο του;

Αργά ή γρήγορα, ο χρόνος θα δείξει, αλλά μόνο με μία ορθή και σοφή ηγεσία, και όχι με την βιαιότητα παλαιότερων ηγετών (Ιβάν του τρομερού, Πέτρου του Α’, Στάλιν), μπορεί να ξαναφέρει την ευημερία στην χώρα αυτή, μεταμορφώνοντας την πάλι σε μία σεβαστή δύναμη στον κόσμο και παράγοντα ισορροπίας και σταθερότητας στην διεθνή γεωπολιτική σκηνή.